وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْيَاء عِندَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ
و هرگز گمان مبر كسانى كه در راه خدا كشته شدند مرده‏اند، بلكه زنده‏اند و در نزد پروردگارشان روزى داده مى‏شوند (آل عمران/169)
بطور كلي حقيقت انساني به نحوي خلق شده است كه فطرتا به سوي وجود مطلق در حركت است و بهمين دليل، وصول به زيباييها و امتيازات مجازي او را اقناع نمي كند و چيزي جز ملاقات با رب الارباب بي نهايت او را آرام نمي گرداند «يا ايها الانسان انك كادح الي ربك كدحا فملاقيه. ای انسان تو یک تلاش کننده به سوی پروردگارت هستی پس ملاقات کننده ای او را.» (انشقاق/6)
در قرآن مجید، حدود ده آیه به صورت صریح درباره كسانی كه در راه خدا كشته شده باشند وجود دارد. از جمله مسائلی كه در این آیات به آن اشاره شده است عبارت از زنده بودن شهید، رزق شهید، آمرزش گناهان شهید، ضایع نشدن عمل شهید، مسرت و خوشحالی شهید، وارد شدن در رحمت الهی و رستگاری شهیداست.
حیات شهید
یكی از ویژگی هایی كه قرآن شریف برای شهیدان ذكر كرده است، مساله حیات و زنده بودن آنها است. حال باید بدانیم كه منظور قرآن از این حیات چه نوع حیاتی است؟
عارف كسي است كه خداوند او را به شهود ذات، صفات، اسماء و افعال خود مفتخرش كرده باشد، پس معرفت حالي است كه از شهود پديد مي آيد. بنابراين مقصود نهائي عرفان رسيدن به مقام «شهود و مشاهده» است، يعني ديدن خداوند با چشم دل و شعر حافظ بر اين حقيقت اشاره دارد: در خرابات مغان نور خدا مي بينم اين عجب بين كه چه نوري ز كجا مي بينم نيست در دايره يك نقطه خلاف از كم و بيش كه من اين مسئله بي چون و چرا مي بينم . از سوي ديگر در اسلام نيز به كشته ي در راه خدا «شهيد» اطلاق مي شود؛ زيرا شهيد در اسلام يعني: كسي كه شاهد و ناظر ملكوت الهي و حقايق و شگفتي هاي جهان بالاست و به مرتبه ي شهود و مشاهده ي باطني رسيده است.
مي توان گفت كه شهدا همچون انبياء و صديقين از حيات عرفاني برخوردارند به اين معنا كه شهدا نیز در زندگي مانند همه گرفتار عالم ماده وناسوتند، اما به جهت رياضت عظمايي كه بر خود هموار نموده اند، آن باب به رويشان گشوده مي شود، بابي كه تنها به روي انبياء و صديقين گشوده بود، بدين گونه به مقام «احيا» دست مي يابند و همان گونه كه حضرات صديقين و انبياء حجاب ها را كنار زده از عالم ناسوت عبور كرده اند، شهدا هم مي توانند با اين اقدام عظيم، مرتبه اي از اين راه را طي كنند و به مقام «احيا» برسند و شهيد از آن جهت كه زنده است و صاحب حيات، مي تواند شاهد و گواه نيز باشد، زيرا شرط اصلي در شهادت و گواهي دادن، شاهد ماجرا بودن است و لازمه ي آن حيات و زندگي داشتن است.
امام خميني (ره) در مورد مقام عندیت می گوید: « در مقام. «عند ربهم» است كه هيچ حائلي ميان انسان و خدا وجود ندارد و در واقع، اتصال به مقام ربوبي و لقاء الهي است كه در نهايت كمال انسان و قرب الهي است. و عرفا درباره ي آن گفته اند: قرب عبارت است از سير قطره به جانب دريا و وصول به مقصود حقيقي و اتصاف به صفات الهي و يا اينكه قرب آن است كه هر چه پيش آيد از ميان برداري و آنچه حائل ميان محب و محبوب است برطرف كني. » وشهید به این مقام عظیم می رسد زیرا شهادت اوج کمال انسان است، آنگاه که انسان تمام هستی خود را یکجا نثار معبود می کند قطره وجودش به دریای بیکران هستی مطلق می پیوندد.وبهای رسیدن به بالاترین تقدیم بهترین است. همانگونه که پیامبر اکرم می فرماید: بالاتر از هر خیر و نیکی، خیر و نیکی وجود دارد تا انسان در راه خدا کشته شود که بالاتر از کشته شدن در راه خدا، خیر و نیکی یافت نشود.
آنچه که حادثه عاشورا را به حماسه اي جاودان تبديل کرد ، جانبازي و شهادت امام حسين (ع) به همراه عده اي از افراد برگزيده ، در راه خدا بود. خداوند عزت و شوکت و اقتدار اسلام و مسلمانان را در سايه مجاهدت در راه خود قرار داده است . تا هنگامي که اين عامل عزت بخش و فرهنگ غرور آفرين در مردم وجود داشته باشد ، آنان در اوج عظمت و سربلندي خواهند بود. آنچه که به شهادت ارزش مي بخشد ، اين است که شهيد آگاهانه و با اختيار و به خاطر اهدافي مقدس به پا مي خيزد و با استقامت و دليري در برابر ظلم، مرگ را بر مي گزیند . به عبارتي ، ‌شهادت ، ‌فدا کردن ارزشمند ترين سرمايه وجودي انسان در راه خدا براي پاسداري از دين و ارزش هاي انساني است . شهيد با شهادت خود ، در تاريکي هاي جهل و گمراهي ، نور افشاني کرده و با شمع وجودش ، راه را به ديگران نشان مي دهد . به تعبير شهيد مطهري ، مثال شهيد ، مانند شمع است که خدمتش از نوع سوخته شدن و پرتو افکندن است تا ديگران در پرتو روشني آن ، آسايش يابند.


حجت الاسلام دکتر يعقوبي